Indie Sine

Ang independent (indie) films at mainstream films ay magkaiba sa napakadaming paraan. Unang-una, ang independent films ay gawa ng mga filmmakers sa labas ng mga major film studios, habang ang mga mainstream naman ay ginagawa at ipinapangasiwa ng mga malalaki at kilalang film studios. Ang indie films ay madalas low-budget kasi hindi naman lahat ng filmmakers ay nakakabuo ng malalaking halaga ng pera upang makagawa ng mga pelikula, kasi hindi naman nais ng gumawa ng pelikula ang makakuha ng kapalit sa paggawa nito; hindi katulad ng mga mainstream films na malaki ang budget kasi alam ng producers na malaki din ang kikitain nito. Ang indie films ay nililikha upang maipakita ng isang filmmaker ang kanyang sariling vision at artistic representation sa isang importanteng isyu, pero pagdating naman sa mainstream films, paulit-ulit lamang ang mga ginagamit na kwento, kalokohan at kakornihan. Sa aking palagay, overrated ang mga mainstream films at mas karapat-dapat na bigyan ng pansin ang mga indie films.

Indie films sa ‘Pinas

Sa Pilipinas, malakas ang hatak ng mainstream films sa masa, ngunit ang indie naman ay parang hindi naman pinapansin ng karamihan. Bakit mainstream ang pinipili ng karamihan ng mga Pinoy? Numero unong rason diyan ay dahil sa mga kinikilalang artista na galing sa malalaking network ng telebisyon tulad ng ABS-CBN, GMA o TV-5; sa mga pelikulang indie naman ay bihirang-bihira na may makikilala kang sikat na artista, dahil maliit nga naman ang budget ng mga ito at mas gugustuhin ng filmmaker na gumamit ng talentong hindi pa nadidiskubre ng mga network. Ang mga kwento ng mga indie film ay hindi generic kagaya ng mga pelikulang mainstream sa kasalukuyan na madalas ay puro romantic comedies o hindi kaya mga love triangles na lamang. Mas malalim ang pagtalakay sa mga isyu at mas realistiko ang pagkakaganap ng mga pangyayari sa mga Pinoy indie films.

Mga Pinoy sa film fests

Ang mga film festivals ay ginaganap upang maipakita ang talento, sining at artistic vision ng isang filmmaker at ang kanyang cast and crew. Ang mga film fest ay bukas sa lahat ng nais maibunyag ang kanyang gawa sa mundo. Padami nang padami ang mga film festivals; ang Cannes, Sundance, Rotterdam , Tribeca, Cinemanila at Cinemalaya ay ilan lamang sa daan-daang film festival sa buong mundo at kung hindi lagi ay madalas may Pilipino na nagsusumite ng kanilang mga gawa sa mga ito at nagdadalo kapag hinirang sa napiling kategorya.

Madaming Pilipino ay kinikilala sa paggawa ng indie films at karamihan sa kanila ay pinupuri ng international audience. Ang pinakasikat na indie filmmaker na Pinoy sa ngayon ay si Brillante Mendoza. Karamihan sa kanyang mga gawa ay nananalo ng Best Picture o Best Film at madalas ay nananalo siya bilang Best Director sa mga film festival. Isa si Brillante sa mga pioneer ng indie films dito sa Pilipinas, kasama sina Kidlat Tahimik at Raymond Red, na kinilala sa pagiging mahuhusay na filmmaker.

Bakit may nakawiwili ang mga Pinoy indie films? Bukod sa tila perpektong pagkuha ng bawat eksena sa mga pelikulang ito, ang mga kwentong ibinabahagi ng mga ito ay true-to-life at umiikot sa mga socially relevant issues na pinagsama sa masining na pagtanghal. Ang ilan sa mga isyu na tinutugon ng mga pelikulang indie ay krimen, kahirapan at hinding-hindi natin maiiwasan, ang kabaklaan.

Kabaklaan at sining sa indie films

Ang kabaklaan ay isang kaugalian ng isang tao na nagkakagusto sa kapareho ng kasarian. Minsan ito ay natural nalang mula noong bata pa o di kaya’y nadevelop makalipas ng ilang taon. Isa ito sa mga pinakaimportanteng isyu mula pa noong 90s hanggang sa kasalukuyang panahon. 

Sa isang lecture ni Dr. Nicanor Tiongson, naging laganap ang paggawa ng gay-themed films noong 1950s, ngunit hindi raw tama ang pagganap sa isang bakla noong panahon na iyon dahil makikita mo na parang pinagrabe ang pagka-bakla at ginawang bagay na pang-katatawanan lamang. Noong naging socially-acceptable ang kabaklaan, noong 2000s, naiba na rin ang imahe ng kabaklaan sa pelikula at nauso na rin ang pagpapakita ng bagong imahe na iyon sa mga pelikula ng mga independent filmmakers at kapansin-pansin pa rin ito hanggang ngayon.

Nakapanood ako ng dalawang pelikula na nakapag-paiba ng aking tingin sa mga bakla, una ay Ang Sayaw ng Dalawang Kaliwang Paa ni Dr. Alvin Yapan at Alemberg Ang, at sumunod ay Ang Pagdadalaga ni Maximo Oliveros ni Michiko Yamamoto at Auraeus Solito.

Sa Sayaw ng Dalawang Kaliwang Paa, napakaganda ng pagbunyag sa katotohanan. Hindi ito typical na pagganap ng isang student-teacher relationship, mabibigla ka nalang sa mga pangyayari. Isang susing sangkap sa pelikulang ito ay ang paghahanap ng dalawang lalaking lead characters ng isang common ground, ang sining ng pagsayaw at tula. Kahit iba ang motibo nung isa para matutong sumayaw, nahanap nila ang kanilang sarili sa isa’t-isa. Nadiskubre nila na ang pagbibigay-kahulugan sa tula ay pwedeng gawing galaw ng tao. Ang bawat eksena na magkasama sila, sa klasrum habang nagbabasa ng tula o kaya’y sa dance studio, nagbigay-simbolo sa bawat step ng isang relasyon; natuto muna siya ng basics bago humantong sa entablado.

Binigyan ni Ang at Dr. Yapan ng realistikong pakiramdam ng kabaklaan ang pelikulang ito sapagkat sa bawat eksena ay unti-unting umiinit ang bawat hawak ng kamay at pagtitig nila sa isa’t-isa sa kanilang pagsasayaw at pagbigay-kahulugan sa mga tula; mararamdaman mo talaga na sila’y nagkakaroon ng kakaibang koneksyon, sila’y nadevelop na habang palapit na ng palapit ang wakas ng pelikula.

Sa Pagdadalaga ni Maximo Oliveros, lalong nabigyan ng kalaliman ang buhay ng isang bakla. Naipakita sa pelikulang ito ang buhay ng isang simpleng batang binabae sa gitna ng roller coaster of emotions dala ng mga nangyayari sa buhay niya sa araw-araw. Sa tingin ko, ang lubos na naka-apekto sa daloy ng kwento ay yung setting dahil ang bawat eksena ay binigyan ng emotional backdrop ng lugar kung saan ito kinunan. Hindi simple ang pagganap ng papel ng isang bakla sa isang siyudad na puno ng panganib; may inaakalang pag-ibig doon, may patayan diyan, may pagsusugal at nakawan kung saan siya nakalingon. Naipakita sa pelikulang ito ang paghahanap ng ligaya sa isang lugar na kung saan ito’y hindi umiiral.

Sa pananaw ni Solito at Yamamoto, ang pagiging bakla ngayon ay hindi lang puro landian, ingay at saya, sapagkat sa mundong mapanganib ay isa lang talaga ang mapipili mo sa tatlong importanteng bagay sa buhay, pag-ibig, pera o pamilya.

Sa dalawang pelikulang tinalakay, makikita natin na ang kabaklaan ay isang natural na bagay at hindi dapat kinaririndian. Ang mga sitwasyon na kinaroroonan nila ay madali naman maiuugnay sa tunay na buhay, dahil sa araw-araw may nangyayaring ganung bagay.

Para sa akin, mas may depth ang indie films kaysa ang mga mainstream. Sa mga isyu pa lang na tinatalakay ng indie films ay tumba na ang mainstream. Sa dulo ay karapat-dapat ng bigyan ng pansin at papuri ang mga gumagawa ng independent films, bukod sa pagdadala ng pangalan ng ating bansa sa mabuting paraan, binibigyan nila tayo ng isang avenue para magkaroon ng kamalayan sa mga nangyayari sa paligid at maging responsable sa ating mga lipunan.

'Di Ata Bagay Yung Comm Arts At Math

Matematika, isang bagay na sobrang tagal na nating pinagaaralan. Habang pataas nang pataas sa level ng edukasyon ay lalong nagiging kumplikado ang matematika. Napaisip tuloy ako kung bakit natin ginagawa ito kahit na kailangan lang natin sa tunay na buhay ay addition, subtraction, multiplication at division, lalong-lalo't ako'y isang Communication Arts major.

"John has one egg in his left hand and one egg in his right hand. How many eggs does John have?" ay isang halimbawa ng math problem na hinding-hindi natin naiwasan harapin nung baby pa tayo. Sobrang sisiw palang yung math na yan. Alam nating lahat na dalawa ang itlog ni John. Entry level math palang yan at katulad nang sinabi ko, pahirap nang pahirap ang math habang patanda nang patanda.

Dumating na sa punto na umepal yung alphabet sa math. "5x-7123y=12345. Find the x." Bakit ko naman hahanap-hanapin yung "x"? Past is past, diba? Pero sige, tuloy pa rin ako sa kakahanap sa bwiset na "x" na yan. Bukod sa alphabet, dumagdag pa sa problema yung iba't-ibang mga hugis katulad ng circle, square, pentagon, hexagon at kung ano-anong "gon" pang meron diyan. Sa algebra ako pinaka-nahirapan sa buong buhay kong nag-aaral ng math. Dahil sa algebra, una akong nakatikim ng line of 7 na grade. Grabe lang. Pero nabawi ko naman ang kahihiyan dahil naging line of 9 sa sumunod na term at napagulat ko din ang titser ko.

Pagdating sa kolehiyo, pinili ko ang communication arts bilang kurso ko dahil hilig ko talaga ang bagay na related sa media, ngunit hindi ko inakala na dadaan ulit ako sa matematika. Hindi ko naman sinasabi na muhing-muhi ako sa math. Sawang-sawa lang talaga ako at alam ko naman na ang track na itataguyod ko ay walang kinalaman doon.

May talento naman ako sa math kung tatanungin mo ako. Pero 'di mo naman tinatanong, sinasabi ko lang. Yung talentong sinasabi ko yung tipong hindi ko alam yung ginagawa ko, pero pagbalik ng papel ay tama naman pala. Kahit na ganun ang nangyayari sa akin, hindi ko pa rin alam kung bakit big deal ang math, lalo na ang algebra at trigo, sa buhay.

"Bakit natin ginagawa itong algebra na ito, eh 'di naman ako magiging mathematician?" ang tanong ko lagi sa sarili ko habang sumasagot ng mga math test o exercise. Kung iisipin mo, kailangan lang talaga natin sa buhay ay ang basic operations (add, subtract, multiply, divide). Turo nga ng Bibliya ay "go forth and multiply on the earth and increase upon it", hindi naman "look for the value of x and substitute it with the midpoint of the line y to find z", diba?

Basic knowledge ang matematika. Kailangan nating matutunan iyon para makapasa sa paaralan. Pero bakit nga ba natin pinag-aaralan ang mga kumplikadong matematika nang mahigit sampung taon tapos babalik lamang tayo sa "1+1=2" kapag nagta-trabaho na tayo? Yun lang ang tanong ko bilang isang Com major.

Ang Banog ng Sanlibutan ng Ateneo Enta

Isinama ako ng isa kong kaibigan sa set ng Labaw Donggon habang under construction pa lang ito. Naging interesado ako sa panonood nito dahil outdoor ang set nila at iniisip ko kung paano mapupull-off ng Ateneo Entablado (Enta) ang dulang ito.

Ayun, kakapanood ko palang kagabi ng dulang ito at sariwa pa sa isip ko ang lahat ng detalye ng napanood ko mula sa pagaarte ng mga miyembro ng dula hanggang sa set design nila.

Bago pa magsimula ang dula, nakuha na ang atensyon ko ng isang miyembro ng cast (na nagpakilala na bespren pala ni Labaw) na nakikipag-interact sa mga tagapanood. Aliw na aliw ako sa kanya kaya't pinagpatuloy ko ang panonood kaysa sa pakikipagusap sa kaibigan ko.

"Ohhh doyyyy!" Nagsimula ang dula sa pag-awit ng diwata nito at nagpakilala na si Labaw Donggon bilang pangunahing tauhan ng dula. Maganda ang tindig niya at talagang taas-noo siya sa pagiging bayani niya. Kasama ni Labaw ang bespren niya sa bawat eksena at mahusay na mahusay ang halo nilang dalawa dahil binigyan nila ng tamang halaga ng kwela at pagseseryoso. Personal na paborito ko nga lang ang bespren ni Labaw dahil sa kanyang kakulitan at mga hirit. Kung sa pagaarte ang usapan, kuha ng bawat isa ang kanilang papel sa dula, maging bayani, villain o baboy-damo man binibigyan ko sila ng 5 stars doon!

Isa pang nagpahanga sa akin ay ang set nila. Ang stage, nakapalibot na bakod at riser ay gawa sa kahoy, banig at iba pang natural resources at ang lahat na iyon ay binuo ng isang construction team ng mahigit dalawang buwan. Very Pinoy talaga ang set nila at naging malaking bahagi sa pagbibigay ng epic feel at emosyon sa dula.

Sa mga costume nila, pang-world class na dula! Pwedeng-pwede silang ipadala sa iba't-ibang bansa para sa Labaw Donggon World Tour brought to you by Enta in partnership with Smart: Live More!

Ika-30 na anibersaryo na ng Enta at sa pagsasadula ng epiko ng Labaw Donggon ay naipakita nila na karapat-dapat silang magpatuloy sa ginagawa nila nang tatlumpu pang taon. Hindi niyo dapat palampasin ang pagkakataon na mapanood ito dahil ito'y isang napakahusay na produksyon!

Gustong-Gusto Ko Maging Bumbero Noong Bata Ako

Napapanood ko yung mga dokumentaryo tungkol sa mga firefighter ng ibang bansa sa telebisyon. Yung mga bumberong napanood ko'y walang takot na pinapatay ang mga apoy sa mga gusali at nagliligtas ng mga buhay ng mga tao pati na rin ng mga hayop. Sobra ang paghanga ko sa mga ginagawa nila sa araw-araw kaya't nagtaka ako noon kung mayroon din tayong ganon dito sa Pilipinas at nasagot ang mga tanong ko noong limang taong gulang ako.

Noong preschool ako, pumunta ang klase ko sa Makati City fire department. Nakita ko na nakaparada sa labas ng istasyon ang mga pulang trak at naalala ko yung mga pulang trak na nakita ko na minamaneho ng mga bumbero sa mga dokumentaryong napanood ko. Sinalubong kami ng mga lalaki at nagpakilala sila, yun pala ay mga bumbero sila! Sinamahan kami ng mga bumbero sa paglilibot ng buong istasyon. Pumunta kami sa bawat silid at opisina doon at ipinakita nila ang gawain ng mga bumbero habang hindi sila tinatawagan para sa mga biglang pangangailangan. Tinuruan kami kung paano bumaba ng fireman's pole at pati na rin ng hose. Nabigyan rin ako ng pagkakataon sumakay sa pulang trak nila. Sobrang saya ko nung araw na iyon na gustong-gusto ko nang maging bumbero kaagad-agad.

Pagkalipas nang maraming taon, buo ko nang naunawaan na hindi talaga madaling maging bumbero. Kapag may apoy o kahit anong disgrasya, dapat laging handa at malakas ang pangangatawan, dahil madaming buhay ang nakasasalay sa mga bumbero. Kahit na hindi ko na pangarap na maging bumbero, may paghanga pa rin ako sa tapang at lakas ng mga bumbero. Saludo sa kanila!